Wodnik (mitologia)
Spis treści |
Mitologia grecka
W mitologii greckiej utożsamiano Wodnika z podczaszym Olimpu - Ganimedesem. Ganimedes był pięknym chłopcem, synem króla Trosa (stąd Troja), którego Zeus porwał z Ziemi i osadził na Olimpie; podobno chciał, by urodziwy chłopiec dzielił z nim łoże. Hera gniewała się na Zeusa, że w miejsce dotychczasowej boskiej karmicielki Hebe, jej córki, uczynił podczaszym tego młodzienńca. Rozzłoszczony na Herę Zeus umieścił wizerunek Ganimedesa na firmamencie niebieskim jako Wodnika.
We wcześniejszych mitach Wodnik nie był urodziwym trojańskim chłopcem, ale egipskim bogiem patronującym źródłom Nilu.
Inni Grecy widzieli w Wodniku Kekropsa - sprawiedliwego i oszczędnego attyckiego władcę. Kekrops - syn Matki Ziemi, półczłowiek i półwąż ożenił sie z córką najstarszego króla Attyki. Wprowadził monogamię, podzielił Attykę na 12 gmin, znióśł krwawe ofiary dla bóstw, zastępując je ofiarą z placków jęczmiennych, podobno ofiarował tez bogom ofiarę z wody zamiast z wina.
Jeszcze inni twierdzą, że Wodnik najbliższy jest Proteuszowi - rogatemu bogu morskiemu. Proteusz był synem Tetydy i Okeanosa, miał dar przepowiadania przyszłości i szybkiego przemieniania swej postaci. Jego talentów doświadczył Herakles, gdy pokonany bóg morski w jego rękach przemieniał się to w rybę, to w węża.
Są też i tacy, którzy uważają, ze Wodnik to nie tyle Aquarius, co Versarius (Wylewacz), ten, który chlusta wodą - bóg deszczu. Deszcz w gorącym klimacie śródziemnomorskim był błogosławieństwem, ludzie złaknieni deszczu bóstwo deszczu uwazali za istotę dobroczynną. Boga deszczu zawsze przedstawiano z naczyniem w rękach. Amfora, miseczka lub dzban były symbolem obfitości wody. Gniew bogów mógł jednak tą obfitość przemienić w nadmiar, powodując potop. W jednej z greckich legend Wodnik symbolizował Zeusa, który wylewał strumienie wody na Ziemię, chcąc ukarać grzesznych ludzi.
W Grecji Wodnik patronował także miesiącowi godów małżeńskich.
Mitologia babilońska
Już na starych babilońskich kamieniach Wodnik był wyobrażany w postaci klęczącego męża, który z wiadra trzymanego na ramieniu wylewa wodę.
Mitologia egipska
W Egipcie był symbolem wylewu Nilu i okresu deszczowego. Egipcjanie sądzili, że wylewy Nilu wywołuje Wodnik przelewając wodę ogromnym wiadrem ze źródła do rzeki.
Mitologia hebrajska
U Hebrajczyków był on człowiekiem, który wyprowadzał do puszczy kozła obarczonego grzechami całej społeczności.
Mitologia słowiańska
Słowiański Wodnik nie odnosi się do archetypu niebieskiego Wodnika.
Wodnik (cz. Vodník; Utoplec, Utopek w folklorze śląskim) – mityczny władca jeziora, stawu, strumienia, rzeki, a nawet kałuży. Wodnik siedział w wodzie i albo puszczał bąbelki, albo topił ludzi. Każdy, kto chciał się wykąpać musiał mu złożyć jakąś daninę, np. czarną kurę albo garść grochu.
Demon opiekuńczy dużych i małych śródlądowych akwenów wodnych. Zamieszkują we wszelkiego rodzaju rzeczkach, jeziorach, stawach a nawet w studniach i przydrożnych rowach.
Choć jako demon potrafił przybierać rozmaite postacie (najczęściej zwierząt związanych z ciekami wodnymi - ryby, jaszczurki, raki) zazwyczaj widywany jest jako człowieczek wysokości nieco ponad pół metra z rybimi, zabarwionymi na zielono oczami, pomarszczoną twarzą i długimi, rozczochranymi włosami oraz błona pławną między palcami. Ubierają się zazwyczaj na czerwono i w taki sposób, że czasem trudno ich odróżnić od zwykłej, niskiej osoby ludzkiej. Gdziekolwiek zaś staną zostaje po nich kałuża wody.
Wodnik w opowieściach ludowych jawi się jako postać raczej mało sympatyczna, którą łatwo zirytować i rozgniewać lub też czyniącą różne (zazwyczaj złośliwe) psoty. Wiązano go także z utonięciami ludzi - śmiercią, która wynikała z lekkomyślności. Głównie bowiem tylko prowokują nieostrożnych ludzi (rozwieszając po trzcinach kolorowe wstążki lub zaczepiając na wodorostach świecidełka), a tylko w skrajnych przypadkach (w sytuacji szczególnego naruszenia spokoju i naturalnego porządku akwenu wodnego) czynią to osobiście odznaczając się przy tym znaczną, niewspółmierną do swego wzrostu siłą. Jako, że ową siłę czerpią z żywiołu wody, im bardziej oddalą się od zamieszkiwanego przez siebie akwenu (szczególnie gdy nie pada deszcz) tym bardziej ich moc słabnie. Wodniki lubią wygrzewać się na brzegu albo przesiadywać na wszelkiego rodzaju kładkach i mostkach. Rzadko kiedy oddalają się jednak dalej od swych akwenów wodnych - susza jest dla nich szczególnym zagrożeniem, które doprowadzić może nawet do unicestwienia Wodnika na dłuższy czas w postrzeganym przez ludzi świecie. Większość z nich w opowieściach szkodzi ludziom, lecz niektóre mogą pomagać a wręcz nagrodzić za prawe i szlachetne uczynki. Zadawanie się z tymi demonami zawsze jednak wiąże się z ryzykiem. Bez wyraźnej przyczyny lepiej więc nie zakłócać im spokoju i omijać z daleka, a już w żadnym razie nie próbować wchodzić do wody w ich obecności.
Wiara w Wodniki była tak silnie zakorzeniona, iż wpisała się nawet w folklor chrześcijański. Według jednej z przypowieści Pan Bóg, pozrzucał nieposłuszne anioły z nieba - te, które wpadły do piekła zostały „diobłami”, jeśli spadły do lasu - złymi duchami, anioły zrzucone do morza związały się z wodą, popłynęły do stawów i rzek, zostając Utoplcami.
Nie należy Wodnika mylić z Utopcem - duchami wodnymi lęgnącymi się z dusz niektórych topielców. Współcześnie terminy te często stosowane są błędnie jako zamiennie.
Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Wodnik
w innych językach
català: Aquari
česky: Vodnář
dansk: Vandmanden
Deutsch: Wassermann
eesti: Veevalaja
ελληνικά : Υδροχόος
English: Aquarius, Water Bearer, Water Carrier
español: Acuario
esperanto: Amforo
française: Verseau
עברית (HE): דלי (dli)
hrvatski: Vodenjak
interlingua: Aquario
italiano: Aquario
latina: Aquarius
latviešu valoda: Ūdensvīrs
lietuvių: Vandenis
magyar: Vízöntő
nederland: Waterman
norsk: Vannmannen
portuguê: Aquário
русский: Водолей
slovensky: Vodnár
slovenščina: Vodnar
suomi: Vesimies
svenska: Vattumannen
