Maciej Karpiga z Miechowa

Z AstroWiki = encyklopedia astrologii
Maciej Karpiga z Miechowa
Znany jako Maciej z Miechowa, zwany też Miechowitą. W okazałym kodeksie rękopiśmiennym Kurii Metropolitalnej w Krakowie Acta officialia znajduje się opatrzony datą 21 lutego r. 1483 wpis, iż Stanisław Karpiga, przekazuje swemu synowi Maciejowi, część majątku w Miechowie, na pokrycie dalszych kosztów nauki; informacja ta, wskazuje właściwe nazwisko Miechowity. Urodził się w Miechowie w 1457 r., zm. w 1523. Doktor medycyny i kanonik krakowski, astrolog, historyk i geograf, profesor i ośmiokrotny rektor Akademii Krakowskiej (1501-1519), człowiek o rozległych zainteresowaniach naukowych, dobroczyńca i fundator, należy do najwybitniejszych postaci przełomu XV i XVI w., przez współczesnych mu biografów nazywany był: "drugim Hipokratesem", "kolumną Uniwersytetu" i "wielkim jałmużnikiem nauki i oświaty".

Z lat, kiedy był rektorem zachował się dokładny program nauczania obowiązujący profesora astrologii. Są to prace Ptolemeusza oraz arabskie traktaty z XI i XII wieku. Poza wykładaniem teorii profesor był zobowiazany ułożyć przepowiednie na bieżący rok oraz kalendarz na użytek Akademii oraz władz miasta.

Zasłynął jako autor słynnego Traktatu o dwóch Sarmacjach (Tractatus de duabus Sarmatiis Asiana et Europiana...) - najważniejsza pozycja w jego dorobku pisarskim, wydana u Hallera w r. 1517, stanowiąca opis geograficzny i etnograficzno-administracyjny Europy Wschodniej, tj. ziem leżących między Wisłą, Donem i Morzem Kaspijskim. W swoim Traktacie o dwóch Sarmacjach Miechowita polemizuje z Ptolemeuszem, kwestionując istnienie gór Hiperborejskich i Ryfejskich. Zaprzecza także, wbrew przyjętym opiniom średniowicznych i współczesnych mu pisarzy, istnieniu źródeł głównych rzek w pasmach górskich, upatrując ich początki w równinach. Traktat o dwóch Sarmacjach stał się bardzo popularny, o czym świadczą liczne jego tłumaczenia. Wśród jego dorobku znajduje się Chronica Polonorum (Kronika Polska), pierwsze drukowane dzieje Polski, obejmujące czasy najwcześniejsze do r. 1506.

Maciej z Miechowa jest także autorem pierwszej polskiej drukowanej książki medycznej napisanej pod groźbą zbliżającej się epidemii, szczegółowy poradnik epidemiologiczny, napisany w związku z szerzącą się zarazą Contra saevam pestem regimen (1508), poradnik epidemiologiczny, napisany w związku z szerzącą się zarazą oraz oraz Conservatio sanitatis (1522), poradnik o zachowaniu higieny i zdrowia, a także liczne drobne teksty rękopiśmienne, m.in.: Consilium dla Spytka z Melsztyna - porada lekarska, dwie biografie biskupów krakowskich, życiorys Św. Jana Kantego, Traktat o zasadach śpiewu kościelnego z r. 1483, recepty alchemiczne, horoskop szkoły św. Anny i wreszcie Testament (1514), który jest bogatym źródłem informacji na temat życia Miechowity, jego legatów i fundacji, a przede wszystkim prywatnej biblioteki. I tak, z biblioteki Miechowity, liczącej ok. 250 woluminów, w momencie sporządzania inwentarza przez właściciela, z uwzględnionych w kodycylu testamentu 160 tomów, ocalało do naszych czasów 11 woluminów. Są to dzieła treści medycznej, astronomicznej i teologicznej, niektóre iluminowane; dzieła Anaritusa, Al Kindiego, Euklidesa, Ptolemeusza, Marcina Króla oraz 4 inkunabuły: Fulginea, Alberta Wielkiego, Forliviusa, Flaviusa. Prowadził działalność, jako fundator szkół parafialnych, szpitali, kaplic, kościołów. Do naszych czasów nie dotrwała prawie żadna jego fundacja. Wiele budowli wznoszonych jego kosztem spłonęło jeszcze za życia fundatora. Wiele zapisów marginalnych Miechowity, a także zachowane w Bibliotece Uniwersyteckiej w Lejdzie recepty alchemiczne z r. 1503 (na wystawie kopie), świadczą o jego żywym kontakcie z alchemią. {JR}

Osobiste