Tekst źródłowy

'''Nowe Ateny''' – pierwsza polska encyklopedia powszechna, jej autorem był Benedykt Chmielowski.

Encyklopedia miała dwa wydania, pierwsze w latach 1745-1746, drugie, uzupełnione i rozszerzone, w latach 1754-1764.

==Układ i treść==
Encyklopedia ks. Chmielowskiego ma układ rzeczowy, tj. hasła nie są ułożone alfabetycznie, lecz pogrupowane na działy tematyczne. Wiadomości obejmujące kilkanaście dziedzin wiedzy zaczerpnął od ponad stu autorów, począwszy od starożytnych, np. Pliniusza Starszego, aż po sobie współczesnych; wiele z nich opatrzonych jest nie pozbawionym krytycyzmu komentarzem autora, w innych autor powołuje się na wybitne osobistości antyku, by firmować własne spostrzeżenia. 

To z ''Nowych Aten'' pochodzą słynne słowa ''KOŃ jaki jest, każdy widzi'' i ''kozy – śmierdzący rodzaj zwierząt'', nie widział bowiem sensu ksiądz kanonik w opisywaniu tak wówczas rozpowszechnionych zwierząt. Były też rady jak uchronić się przed czarami: "''Nade drzwiami wilczy pysek dla prezerwatywy od czarów''".  Poza hasłami dzieło zawiera wiele opowieści, anegdot i osobliwości, takich jak opisy potworów, na przykład [[smok]]ów, cyklopów i blemmjów. Historie te, jak się współcześnie przyjmuje, miały przede wszystkim na celu wzbudzenie ciekawości u czytelnika. Chmielowski opisał także różne kraje świata nawet bardzo odległe jak Chiny, czy Japonia ("''INSUŁY oraz Szóste w AZJI Wielkiej JAPOŃSKIE IMPERIUM''''").

''Nowe Ateny'' zostały w epoce oświecenia poddane miażdżącej krytyce i bywają do dziś cytowane jako przykład ciemnoty czasów saskich. Z drugiej strony niektórzy sądzą, że opinie takie wypowiadają przede wszystkim ci, którzy nie zetknęli się w rzeczywistości z dziełem ks. Chmielowskiego.

<small>''Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Nowe_Ateny''</small>

==Pełny tytuł dzieła==
<center>
<big>'''BENEDYKT CHMIELOWSKI'''</big>


<big><big>'''NOWE ATENY'''</big></big>


'''ALBO AKADEMIIA WSZELKIEJ SCIENCYI PEŁNA,'''

'''NA RÓŻNE TYTUŁY JAK NA CLASSES PODZIELONA,'''

'''MĄDRYM DLA MEMORYJAŁU,'''

'''IDIOTOM DLA NAUKI, POLITYKOM DLA PRAKTYKI,'''

'''MELANKOLIKOM DLA ROZRYWKI ERYGOWANA'''

'''ALIAS'''

'''O BOGU, BOŻKÓW MNÓSTWIE, SŁÓW PIĘKNYCH WYBORZE,'''

'''KWESTYJ CUDNYCH WIELE, O SYBILLÓW ZBIORZE''',

'''O ZWIERZU, RYBACH, PTAKACH, O MATEMATYCE,'''

'''O CUDACH ŚWIATA, LUDZI RZĄDACH, POLITYCE,'''

'''O JĘZYKACH I DRZEWACH, O ŻYWIOŁACH, WIERZE,''' 

'''HIEROGLIFIKACH, GADKACH, NARODÓW MANIERZE,'''

'''CO KRAJ KTÓRY MA W SOBIE DZIWNYCH CIEKAWOŚCI,'''

'''CAŁY ŚWIAT OPISANY Z GRUNTU W SŁÓW KRÓTKOŚCI.'''


CO WSZYSTKO STAŁO SIĘ WIELKĄ PRACĄ AUTORA TU ENIGMATICE WYRAŻONEGO:

IMIĘ WIOSNA ZACZYNA WIELKIEJ NOCY BLISKO

GŁOWĘ W PIWIE I MIODZIE ZAWRACA NAZWISKO.

TO JEST

PRZEZ XIĘDZA BANEDYKTA CHMIELOWSKIEGO

DZIEKANA ROHATYŃSKIEGO, FIRLEJOWSKIEGO,

PODKAMIENIECKIEGO PASTERZA
</center>

== Fragmenty dotyczące astrologii ==

* [[Benedykt Chmielowski; Nowe Ateny; Świat na wiosnę od Boga stworzony|Świat na wiosnę od Boga stworzony]]
* [[Benedykt Chmielowski; Nowe Ateny; O astronomii, astrologii i prognostykach|O astronomii, astrologii i prognostykach]]
* [[Benedykt Chmielowski; Nowe Ateny; Czworo jak jedno, albo cztery świata elementy|Czworo jak jedno, albo cztery świata elementy]]
* [[Benedykt Chmielowski; Nowe Ateny; Astrologia. Co znaczą fizjognomiczne znaki w człeku|Astrologia. Co znaczą fizjognomiczne znaki w człeku]]

==Linki zewnętrzne==

* [http://pl.wikipedia.org/wiki/Benedykt_Chmielowski Benedykt Chmielowski]
* [http://monika.univ.gda.pl/~literat/ateny/index.htm Pełny tekst ''Nowych Aten'']
* [http://www.pbi.edu.pl/site.php?s=OGJiNmFhMDEwOTY4&tyt=Nowe+Ateny&aut=&x=0&y=0 Skan oryginalnego wydania na PBI]

[[Kategoria:Dzieła historyczne|Chmielowski, Benedykt; Nowe Ateny]]